De (on)zin van onze ‘taalstrijd’
Geschreven door Jeroen Schalk en Victor Zuydweg
We willen direct duidelijk zijn; begrijpelijke taal gebruiken, in tekst en beeld. Tot zover niets nieuws onder de overheidshorizon, want al in 1974 was de overheid hiermee bezig. Het is een strijd die vraagt om een lange adem. Tegen onduidelijke taal. En vóór een begrijpelijke overheid. Maar heeft het echt zin?
Dat stoppen met ambtelijke taal lastig is, heeft volgens ‘stopstrateeg’ Marije van den Berg met meerdere dingen te maken. De campagnes en initiatieven voor duidelijke overheidscommunicatie zijn dus nog lang nodig.
Vanuit Gebruiker Centraal dragen we daar graag aan bij. Bijvoorbeeld met Testlab on Tour, waarin je leert om zelf je teksten te testen. Met Toolkit Taal, waarin we taal- en schrijfrichtlijnen en goede voorbeelden van herbruikbare overheidscommunicatie verzamelen. En met de Direct Duidelijk Deal, om binnen organisaties duidelijke communicatie blijvend op de kaart te zetten.
Geen wondermiddel
Super waardevol natuurlijk, alleen… duidelijk en begrijpelijk communiceren is uiteindelijk een middel. Krachtig, maar geen wondermiddel. Je communicatie is namelijk hooguit zo goed als dat waarover je communiceert. Een onduidelijk proces fix je niet met een tekst op taalniveau B1. Een gebrekkige dienst los je niet op met een duidelijke uitleg. En een slecht product maak je niet beter met ronkende content.
Helaas zijn er veel mensen in marketing en sales die daar anders over denken. Maar het gebeurt ook op andere plekken. Zoals Den Haag, waar politici de ingewikkelde realiteit platslaan in pakkende oneliners. En daarmee zelfs een Klare Taalprijs winnen.
Oversimplificatie
Dit is pijnlijk, want termen als ‘duidelijke taal’ en ‘klare taal’ worden hiermee gekaapt voor oversimplificatie. Terwijl duidelijke taal een krachtig middel is en moet blijven om moeilijke dingen begrijpelijk uit te leggen. Niet om ze makkelijker te maken dan dat ze in werkelijkheid zijn.
Gelukkig gebeurt inzetten op duidelijke taal vooral met goede bedoelingen. Het is ook volkomen logisch dát we erop inzetten. Wetten, regels en processen bij de overheid verander je helaas niet zo snel. Dus wat doe je dan? Zoeken naar het laaghangende fruit; naar de factoren waar je wél invloed op hebt. Dat is dus aan de voorkant: door een website toegankelijker, een app bruikbaarder, een formulier gebruiksvriendelijker of een tekst duidelijker te maken.
Waar ontwerpen begint
Het zijn allemaal nuttige pleisters. Alleen hebben ze weinig nut als het bloeden niet stopt. Er moet dus iets onderhuids gebeuren. In dit geval: bij het beleid, waar het ontwerp van de overheid begint. Omdat daaruit de wetten, regels en processen ontstaan, als basis voor dienstverlening en communicatie vanuit de overheid.
Is onze strijd tegen vaagtaal en wollige woorden dan zinloos? Nee, natuurlijk niet. Oók als wetten, regels en processen bij de overheid minder complex zijn, blijft duidelijke taal noodzakelijk. Niet alleen voor mensen die bijvoorbeeld laaggeletterd of anderstalig zijn, maar voor iedereen.
Door en door mensgericht
Niets is makkelijker dan iets heel moeilijk zeggen. Als we met duidelijke taal het onbegrijpelijke meer begrijpelijk kunnen maken, dan scheelt dat al enorm. Dus werk er vooral aan. Zet in op duidelijke taal, in tekst en beeld. Start een campagne, organiseer een taalstrijd, leidt intern taalcoaches op en speel een taalspel met je collega’s. Doe het allemaal.
Maar vergeet niet: je communicatie is hooguit zo goed als dat waarover je communiceert. Zorg dus voor iets goeds om over te communiceren; iets wat door en door mensgericht is ontworpen. Dat scheelt een hoop pleisters tegen het bloeden. En het maakt de kans op duidelijke taal en begrijpelijke communicatie een stuk groter.