Nieuwe technologie gebruiken voor begrijpelijke teksten (Direct Duidelijk Tour)
Heb je het webinar ‘Nieuwe technologie gebruiken voor begrijpelijke teksten’ gemist? Of was je erbij, maar wil je graag bepaalde stukken terugkijken? Bekijk hier de opname, lees de samenvatting en vind handige linkjes.
In dit webinar ging presentator Lodewijk van Noort in gesprek met:
- Jesse van Oort, AI-onderzoeker bij TNO, waar hij werkt aan het transparante taalmodel GPT-NL.
- Marco Korf, Product Manager AI Lab bij de gemeente Amsterdam.
- Jasper Kars, beleidsmedewerker data en AI bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
- Nadine Beks van Raaij, dataonderzoeker bij de PNA-group aan de HIP-communicatieassistent.
Samenvatting: Nieuwe technologie gebruiken voor begrijpelijke teksten
In deze aflevering van de Direct Duidelijk Tour vertellen Jesse (in het midden op de foto), Marco (links op de foto) en Nadine over hoe nieuwe technologie kan worden ingezet om communicatie begrijpelijker te maken. Ze leggen uit wat generatieve AI is en delen praktijkvoorbeelden. Ook laten ze voorbeelden zien van toepassingen die op dit moment nog in pilotfase zitten.
Wat is AI en generatieve AI?
Bekend en veelbesproken op het moment is natuurlijk artificiële intelligentie (AI). AI-onderzoeker Jesse van Oort legt uit dat AI in feite al sinds 1950 bestaat; het gaat over computers die een vorm van intelligentie laten zien. Sinds de introductie van ChatGPT in 2022 is AI veel bekender geworden bij het grote publiek. GPT staat voor generative pre-trained transformer.
Generatieve AI, zoals ChatGPT, is een specifieke vorm van AI. Deze kan tekst of andere content genereren op basis van input. Waar ‘normale’ AI bijvoorbeeld de inhoud van een afbeelding classificeert als ‘kat’ of ‘hond’, kan generatieve AI er echt een beschrijving van maken, zoals: “ik zie hier een kat bewegend in een weiland”.
Deze generatieve vorm van AI is gebaseerd op een taalmodel, een Large Language Model (LLM), dat getraind wordt op enorme hoeveelheden tekst. Jesse: “Dan hebben we het echt over honderdmiljarden woorden.” Een LLM leert daardoor een goede schatting te maken van de output (het resultaat) die nodig is.
Verantwoord gebruik van AI binnen overheden
Belangrijk bij het gebruik van AI-tools is de veiligheid en privacy van gegevens. Jesse vertelt dat veel commerciële modellen, zoals ChatGPT, data naar hun eigen servers sturen. “Als je een brief met persoonlijke gegevens analyseert met AI, dan gaan er persoonsgegevens naar hun servers. Dat is riskant, want als gebruiker heb je geen idee wat er met deze gegevens gebeurt.”
Marco Korf, Product Manager AI Lab, benadrukt dat bij de gemeente Amsterdam het beleid is dat het gebruik van publieke generatieve AI-tools niet is toegestaan. Vanwege risico’s rond datalekken en privacy. In plaats daarvan heeft Amsterdam Chat Amsterdam ontwikkeld, waarbij de technologie op eigen servers draait.
Publieke tools zijn hulpmiddelen die niet door een organisatie zijn aangekocht. Wanneer je als organisatie een tool aankoopt, kun je afspraken maken over bijvoorbeeld het lokaal opslaan van data.
De visie van Amsterdam op AI
De gemeente Amsterdam heeft een eigen AI-visie ontwikkeld in samenspraak met inwoners van de stad. Deze visie is gebaseerd op 3 kernwaarden: mensgericht, betrouwbaar en toekomstbestendig AI. Marco: “AI of kunstmatige intelligentie is een technologie die niet kunstmatig is, maar gewoon grondstoffen kost. Dus ja: AI kan enorm helpen, maar er kleven ook risico’s en nadelen aan.”
Wettelijke kaders
Jasper Kars, beleidsmedewerker data en AI bij het ministerie van BZK, licht toe dat er naast de nieuwe Europese AI-verordening ook bestaande wet- en regelgeving van toepassing is op AI-gebruik, zoals de AVG voor persoonsgegevens. Het ministerie heeft een AI- en algoritmekader ontwikkeld met richtlijnen voor verantwoorde inzet bij de overheid.
Er is gewerkt aan een overheidsbreed standpunt over de inzet van generatieve AI. Ook is er een handreiking om overheidsprofessionals van alle overheden praktisch te ondersteunen bij de inzet van generatieve AI. Dit zijn de eerste spelregels voor AI die voor de gehele overheid gelden. Een overzicht van de huidige wet- en regelgeving vind je via de Pleio-community AI en Algoritmes.
Jasper wijst ook op de verplichting uit de AI-verordening om te werken aan AI-geletterdheid binnen organisaties: “Op het moment dat jij binnen je organisatie AI inzet, moet je er ook voor zorgen dat de gebruikers ervan AI-geletterd zijn.”
Praktijkvoorbeelden van AI-toepassingen
Tijdens het webinar kwamen er 2 praktijkvoorbeelden (in pilotfase) voorbij van AI-toepassingen:
AlleTaal (gemeente Amsterdam)
De tool AlleTaal is ontwikkeld door een multidisciplinair team bij de gemeente Amsterdam. Met als doel om redacteuren ermee te laten werken, bijvoorbeeld om content op de website aan te passen van B1-niveau naar A2-niveau. Mét de huidige schrijfregels en op basis van de Taal voor allemaal-regels.
De tool laat redacteuren teksten invoeren, AI vereenvoudigt deze. Het systeem toont uitleg over welke wijzigingen zijn aangebracht, zoals: ‘Deze zin is vereenvoudigd door actieve formuleringen te gebruiken.’ Redacteuren kunnen elk moment de originele tekst bekijken en wijzigingen controleren of aanpassen.
De menselijke redacteur blijft bij dit systeem in controle, wat belangrijk is omdat AI soms kan ‘hallucineren’ (een voorspelling maken die niet klopt) of fouten kan maken. Zo noemt presentator Lodewijk een voorbeeld waarbij AI een tekst had aangepast naar: “U heeft een boete gekregen, u moet 0 euro betalen.”
HIP-communicatieassistent (ELSA Lab)
Een andere tool is de HIP-communicatieassistent. HIP staat voor Helder, Intelligent en Productief. Nadine Beks van Raaij werkt bij de PNA Group, die samen met een ELSA Lab deze tool ontwikkelt.
ELSA staat voor Ethical, Legal and Societal Aspects. ELSA Labs onderzoeken ethische, juridische en maatschappelijke vraagstukken. En ze helpen overheden om begrijpelijker te communiceren met inwoners.
Naast teksten eenvoudiger maken kan de HIP-communicatieassistent ook samenvattingen maken en e-mails beantwoorden. De tool maakt automatisch een begrippenlijst waarin jargon uit de brief wordt uitgelegd. Hierdoor blijft de juridische geldigheid behouden, maar wordt de tekst toch begrijpelijker. Je kunt trouwens meedoen met deze pilot: lees de uitleg (pdf, 314kb).
Nederlands alternatief: GPT-NL
Ondertussen werkt de landelijke onderzoeksorganisatie TNO aan GPT-NL, een transparant en betrouwbaar alternatief voor de grote Amerikaanse en Chinese taalmodellen. Op de website van GPT-NL lees je hoe zij daaraan werken. Jesse: “Wat GPT-NL doet, is eigenlijk een ‘core’ maken.” De ‘core’ is het grote taalmodel, een LLM. Je kunt deze vervolgens inzetten voor je eigen tool. Zoals bij Alle Taal en HIP.
De ‘core’ kun je op eigen servers draaien, waardoor je als gebruiker van GPT-NL geen gegevens naar onbekende servers in de cloud hoeft te versturen. Dit is belangrijk, benadrukt Jesse. “Zeker als AI-modellen meer geïntegreerd gaan worden in onze kritieke (overheids)infrastructuur.”
Bij GPT-NL gaat het om verantwoord gebruik van data, zodat gebruik niet in strijd is met privacywetgeving of auteursrechten. Momenteel bevindt het project zich in de laatste fase van data-acquisitie. In deze fase wordt er verantwoord data verzameld waar GPT-NL op getraind kan worden. Hier kun je aan bijdragen.
Milieuaspecten van AI
Er zijn zorgen over de impact van AI-gebruik op het milieu. Jesse legt uit dat de meeste CO2-uitstoot momenteel nog voortkomt uit de trainingsfase, die maandenlang kan duren en veel rekenkracht vergt. Voor het dagelijks gebruik valt de impact relatief mee, hoewel dit kan veranderen als het gebruik van AI verder toeneemt.
Kleinere modellen, zoals GPT-NL, zijn minder belastend voor het milieu dan grotere modellen. De gemeente Amsterdam maakt altijd een afweging bij de keuze voor AI-oplossingen. Bij de meeste modellen is het niet duidelijk hoeveel energie ze verbruiken. Belangrijk is om je af te vragen: heb ik echt AI nodig of niet?
Samen ontwikkelen
Wil je generatieve AI inzetten? Begin dan met de vraag welk probleem je wilt oplossen. Bekijk daarna of hier al betrouwbare tools voor zijn. Zo niet, kijk dan of je kunt samenwerken. De gemeente Amsterdam ontwikkelt de tool AlleTaal zo veel mogelijk open source. Dat betekent dat ze kijken of ze de tool, na afronden van de pilot, breder beschikbaar willen maken.
GPT-NL wordt een taalmodel dat je kunt toepassen in een bestaande AI-tool. Hierbij wordt zoveel mogelijk transparant gemaakt welke keuzes er zijn gemaakt in het taalmodel.
Generatieve AI is al goed getraind in het samenvatten en eenvoudiger maken van tekst. De meeste vragen en uitdagingen van overheidsorganisaties rondom AI en communicatie zijn hetzelfde. Ontwikkel dus ook zoveel mogelijk samen de toepassingen van AI. Jesse heeft daarbij 2 oproepen:
- Voor een goed, Nederlands taalmodel is veel data nodig. Daarom kun je bijdragen aan GPT-NL.
- Het taalmodel van GPT-NL wordt getraind voor heel specifieke taken. Het is nodig om het taalmodel te blijven trainen, zodat het meer soorten taken kan uitvoeren. Daarmee kan het model breder bruikbaar worden voor (overheids)organisaties.
Kan AI de mens vervangen?
Op de vraag of AI uiteindelijk mensen kan vervangen, antwoordt Marco: “Ik denk het zeker niet. AI moet gaan over intensieve automatisering. Het moet ons gaan helpen bij taken die we heel vervelend vinden of die heel repetitief zijn.”
Jesse voegt daaraan toe dat het moeilijk blijft om volledig betrouwbare systemen te bouwen, omdat trainingsdata vaak beperkt is. En omdat systemen moeite hebben met subjectiviteit, en het onderscheiden van correcte en incorrecte informatie.
Gouden tips
- Marco: “Leren door te experimenteren. Er zijn veel tools beschikbaar, maar doe het wel op een verantwoorde manier.”
- Jesse: “Kijk naar wat je wil doen en experimenteer: zijn LLM’s hier handig of is een andere oplossing beter? Waar wil ik ‘de mens’ in het geheel inbouwen, om het allemaal betrouwbaar te houden?”
Links die gedeeld zijn tijdens het webinar
Er zijn tijdens het webinar, ook in de chat waarin je live kon meepraten, veel links gedeeld:
Over AI en algoritmes
- Uitleg over AI van Digitale Overheid
- Wat je moet weten over AI-geletterdheid
- Webinar over de AI-verordening
- Algoritmekader van de overheid
- AI en Algoritmes overheid op Pleio
- Overheidsbreed standpunt voor inzet generatieve AI
- Overheidsbrede handreiking generatieve AI
Over de gemeente Amsterdam
Over GPT-NL
Over HIP-communicatieassistent
Overige links
- Veilige AI-tools haal je straks uit de appstore van de overheid
- Leesbaarheidsinstrument voor Nederlandse Teksten (LiNT)
- AI-strategie van de Vlaamse Overheid
- Playbook voor implementatie van AI, ook van de Vlaamse Overheid
- Hoe Stad Gent medewerkers helpt om generatieve AI te omarmen
Wil je meepraten over AI en andere nieuwe technologie voor begrijpelijke teksten? Je bent van harte welkom in het Netwerk Direct Duidelijk! Ben je nog geen lid? Meld je dan gratis aan.
Over deze samenvatting
Generatieve AI is op dit moment al goed bruikbaar voor het maken van samenvattingen. In dit webinar zijn geen persoonsgegevens gedeeld. Daarom hebben we voor de samenvatting de AI-tool Claude gebruikt ter ondersteuning. De tool is ‘gevoed’ met het transcript van het webinar én een vooraf ingestelde serie specifieke prompts. Zoals hoe lang de samenvatting mag zijn, en op welke manier de gasten in het verhaal moeten terugkomen.
De output van Claude is gecontroleerd en waar nodig aangepast door ons. Ook zijn er links aan toegevoegd, in zowel de lopende tekst als onderaan de samenvatting.