Toegan­kelijke taal: er is een wereld te ont­dekken

Direct duidelijk zijn voor iedereen: daarvoor moeten we ons blijven inzetten. Sowieso door overheidscommunicatie begrijpelijk te maken. Daarnaast kunnen we lezen gewoon leuker maken, óók voor mensen die er moeite mee hebben. Met de kracht van toegankelijke taal maken we mensen niet dommer, maar openen we hun wereld.

“We begrijpen hoe belangrijk het is om begrijpelijk te communiceren. Zeker voor de overheid, aangezien we daar allemaal mee te maken hebben”, vertelt uitgever Ralf Beekveldt. “Maar lange tijd, en eigenlijk nog steeds, zijn er mensen die eenvoudige taal zorgelijk vinden. ‘Gaan we nu niet te veel versimpelen?’, vragen zij zich af.” Die angst voor versimpeling is ongegrond, vindt Ralf. “Versimpeling betekent niet dat alles super simpel wordt, maar dat communicatie begrijpelijk is voor iedereen.”

Communicatie begrijpelijk maken voor iedereen is dus volkomen logisch. Maar het is ook een steeds grotere uitdaging. Ralf: “Onze maatschappij wordt namelijk steeds complexer, door digitalisering en internationalisering. En de gemiddelde leesvaardigheid onder met name jongeren gaat achteruit. Om de overheid en onze maatschappij te blijven begrijpen, moet er dus ook iets gebeuren met de leesvaardigheid van mensen.”

Niet scannend lezen, maar rustig lezen

Daar is maar 1 manier voor: het doen. ‘Leeskilometers’ maken. Dat gaat volgens Ralf verder dan alleen korte berichtjes op sociale media lezen. “Dat is scannend lezen, waarbij je niet rustig de tijd neemt. Voor betere leesvaardigheid moet je juist rustig kunnen lezen. Het liefst van papier, want lezen vanaf papier doet meer voor je leesvaardigheid, dan lezen vanaf een scherm. Boeken zijn wat dat betreft onverslaanbaar.”

Maar hoe krijg je iemand die lezen moeilijk vindt, misschien eng zelfs, zover om gelijk een boek te lezen? Iemand zonder zwemdiploma gooi je toch ook niet gelijk in het diepe? “Zorg voor een tussenstap”, klinkt het antwoord. Volgens Ralf: boeken die aansluiten bij de leeftijd en belevingswereld van de lezer, maar dan wel op een passend niveau. Volwassen boeken dus, maar dan op een meer begrijpelijk niveau.

Open hun wereld

“Vroeger kregen laaggeletterde mensen vaak kinderboeken om te lezen. Dan sluit je misschien qua taalniveau goed aan, maar als volwassene voelt het toch ongemakkelijk of zelfs beschamend om een kinderboek te lezen. Zeker in het openbaar, zoals in de trein.”

Ralf vult aan: “Je moet mensen niet alleen aan het lezen krijgen, je moet ze ook laten zie hoe divers boeken zijn. Verbeter niet alleen hun leesvaardigheid, maar open hun wereld. Je moet lezers dus een aanbod geven. Daarom bestaat bijvoorbeeld ook de boekserie Leeslicht, waar in het begin de Stichting Lezen en Schrijven bij betrokken was. Die serie bestaat uit boeken voor volwassenen in gewone taal; verhalen van bekende en minder bekende schrijvers.”

Niet alleen het taalniveau is aangepakt; de boeken als geheel zijn eenvoudiger en overzichtelijker gemaakt. Ralf: “We hebben een groter lettertype en meer witruimte bijvoorbeeld. Ook die dingen maken het makkelijker om tekst tot je te nemen. Maar het boek op zichzelf moet niet te veel de aandacht trekken, in het openbaar vervoer bijvoorbeeld. Je moet je er niet voor hoeven schamen om zo’n boek te lezen.”

Veel interesse vanuit scholen

Hoeveel interesse is er voor deze boeken? En van wie komt die interesse? “Er is veel interesse van bibliotheken, maar we krijgen ook veel respons vanuit scholen. Vooral middelbare scholen, want bij basisscholen denkt men vaak: ‘De leesachterstand kunnen we nog wel wegwerken.’ Op de middelbare school blijkt die achterstand niet zomaar opgelost te zijn. Die achterstand is niet alleen iets van de lagere opleidingsniveaus. Ook havo- en vwo-scholen komen naar ons toe.”

Feit is dat de leesvaardigheid onder jongeren afneemt. Feit is ook dat veel mensen overheidscommunicatie te ingewikkeld vinden. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de Monitor Begrijpelijkheid overheidsteksten 2022. “Allereerst moeten ambtenaren blijven werken aan duidelijke overheidscommunicatie. Initiatieven als Gebruiker Centraal en Direct Duidelijk juich ik dus van harte toe”, vult Ralf aan.

Leesvaardigheden maken het verschil

“Onze boeken helpen laaggeletterde mensen met lezen. Maar we moeten ook zorgen dat de groep laaggeletterde mensen niet steeds groter wordt. Mijn oproep aan mensen die werken bij de overheid: werk aan de bevordering van leesvaardigheden. Via scholen, buurtcentra, bij mensen thuis, bedenk het maar.”

Anders neemt het verschil in welzijn en welvaart tussen mensen alleen maar toe, voorspelt Ralf. “In de toekomst gaat het niet om een verschil tussen wat je wel of niet aan bezit hebt. Het gaat om het verschil tussen mensen die zich door leesvaardigheden wel of niet makkelijk kunnen redden in een digitaal tijdperk. Zorg ervoor dat mensen gaan lezen, want kansenongelijkheid ontstaat daar.”

Hoort bij het thema