‘In de slimme stad kun je mens en natuur beter verbinden’ 

Geschreven door Esmeralde Marsman

In de blogreeks Mensen maken de stad ga ik, Esmeralde Marsman, ook in gesprek met collega’s van andere gemeenten. Hoe houden zij zich bezig met de slimme stad en hoe werken ze daarbij samen met bewoners? Welke inzichten doen we al pratende met elkaar op over de slimme stad? Deze keer praat ik met Hidde Kamst, een jonge en enthousiaste collega in het Smart City Team van de gemeente Den Haag.  

Hidde kwam tijdens zijn studie Techniekfilosofie in aanraking met het thema smart city, ofwel de slimme stad. Dat vond hij heel interessant. Hij volgde een stage bij Waag en had een traineeplek bij de 4 grote gemeenten. Nu heeft hij zijn plek gevonden als adviseur in het nieuwe Smart City Team van de gemeente Den Haag. 

Waar houd jij je mee bezig binnen het Smart City Team? 

“Ik heb 2 aandachtsgebieden binnen het team. Ik houd me bezig met innovatie op het gebied van natuur en milieu. Hier zal ik later wat meer over vertellen. 

Daarnaast richt ik me op ‘burgerschap’. Het gaat daarbij over digitaal burgerschap in een slimme stad. Tegenwoordig heeft iedereen met slimme digitale toepassingen in en buiten huis te maken. Hoe kijken inwoners daar zelf naar? Hoe zorgen we ervoor dat zij actief mee kunnen doen bij het ontwerpen van de slimme stad? 

In Den Haag willen op een goede manier kennis delen en uitwisselen over zo’n complex thema als de slimme stad. Er zijn nu een aantal acties uitgezet. Zo hebben we bijvoorbeeld het jaarlijkse smart@sea festival, speciaal georganiseerd voor jongeren. Hiermee hopen we jongeren te bereiken die willen delen wat de slimme stad Den Haag voor hen betekent. 

Verder willen we een ‘meetgemeenschap’ opbouwen in Den Haag. Als inwoners bijvoorbeeld zelf luchtkwaliteit willen meten, dan helpen wij daarbij. Het burgerplatform Hollandse Luchten is daarbij een voorbeeld voor ons. Daar komen burgers uit Noord-Holland samen in meetgroepen rondom een specifieke locatie. Bewoners, overheden, experts en het bedrijfsleven bouwen in deze meetgroep samen kennis op en gaan in gesprek over het gezonder maken van deze leefomgeving.  

Ik ben van mening dat zoiets niet gaat werken als het vanuit een vastomlijnd project of strikt vanuit beleid komt. We willen namelijk dat iedereen gelijkwaardig aan initiatieven werkt: collega’s, inwoners en andere deelnemers. En dat werkt alleen als je werkt aan een langdurige relatie, die langer duurt dan een project en beleidsdoelen overstijgt.” 

Wat is als filosoof jouw visie op ethiek in de slimme stad?  

“Ethiek gaat over waarden. Ik zie dit in de praktijk van de slimme stad vooral terugkomen op 3 gebieden:   

  1. ethiek rondom smart-infrastructuur en -technologie;  
  1. ethiek bij de uitvoering van smart city-projecten; 
  1. ethiek in gesprekken of samenwerking met inwoners. 

Er zijn veel methoden om ethiek toe te passen, zoals DEDA en IAMA. De varianten waarop deze worden toegepast nemen ook toe. Vaak proberen grote gemeenten het wiel opnieuw uit te vinden. Aan de ene kant is dat jammer, want dat is niet per se nodig. Aan de andere kant wil je uiteraard ook niet dat ethiek een afvinklijstje van gebruikte methoden wordt. In Den Haag sluiten we daarom nu aan bij het ethisch waardenmodel dat door Utrecht is ontwikkeld. Daarmee kan nieuwe digitale technologie op ethiek getoetst worden.”  

Hoe kijk jij als techniekfilosoof aan tegen onze natuurlijke neiging om alsmaar nieuwe technologie te willen toepassen? Zonder dat we altijd kunnen voorzien wat de neveneffecten zijn die we daarbij veroorzaken. 

“Dit is het gevolg van hoe we denken in ‘technologisch determinisme’: het altijd willen oplossen van problemen met behulp van technologie. Van dit denken moeten we afstappen. Het beperkt onze oplossingsrichtingen. Soms is een andere oplossing veel beter. Wat mij betreft moeten we vraagstukken ook veel vaker toetsen bij inwoners. Die kijken veel minder met de techniekbril op.  

En we moeten vaker maatschappelijke waarden als uitgangspunt hanteren. Een deurbel is geen deurbel meer, maar een camera. En een verkeerslicht is geen verkeerslicht meer, maar maakt gebruik van camerabeelden en andere sensoren. Overheden moeten een actieve rol spelen in het voeren van de dialoog over de waarden die daarmee geraakt worden, bijvoorbeeld met burgerpanels. Wanneer zijn beelden écht nodig? Of kun je ook op een andere manier of met een ander ontwerp aan dezelfde kennis komen, waardoor je privacy meer beschermt?” 

Kan filosofie daar ook bij helpen?  

“Jazeker! Door afstand te nemen, te reflecteren en vragen te stellen. Filosofie is het geheel van de zoektocht naar de aard van de dingen. We nemen nu vaak zaken aan omdat we anderen dit ook zien doen. Dan lijkt het normaal. Maar je bepaalt samen met inwoners wat we als samenleving normaal vinden of niet. We moeten vragen blijven stellen.” 

Je vertelde dat je je ook bezighoudt met innovatie op het gebied van natuur en milieu. Kun je daar iets meer over vertellen? 

“Ik denk dat je met data natuur een stem kunt geven. In de slimme stad kun je mens en natuur beter verbinden. Bijvoorbeeld door met ‘immersive technologie’ zoals ‘augmented reality’ of ‘virtual reality’ de natuurbeleving te versterken. Hier doen we nu in Den Haag experimenten mee samen met de Hogeschool Rotterdam. Studenten gaan concepten ontwikkelen hoe wij als stadsmensen de natuur in onze eigen stad meer kunnen beleven en daardoor de waarde er meer van inzien.” 

Wat zijn augmented reality en virtual reality? Bij augmented reality wordt een live, direct of indirect, beeld van de werkelijkheid gecreëerd waaraan elementen worden toegevoegd door een computer. Virtual reality, afgekort VR, is een kunstmatige, 3-dimensionale werkelijkheid die wordt gecreëerd door de computer. 

“Een ander mooi voorbeeld van een project waar data en natuur met elkaar verbonden werden, was het Urban Data Forest-project. Het maakte onderdeel uit van de omgevingsvisie van Den Haag 2050. Het was een heel bijzonder kunst- en wetenschapsproject. Daarin werden dus data en natuur met elkaar gecombineerd in een speculatief ontwerp. Een speculatief ontwerp is een ontwerp van de toekomst. Daarmee kun je in het hier en nu betere afwegingen maken over waar je naartoe wilt. 

Wat nu als je persoonlijke data kunt opslaan in een boom bij jou in de buurt? Wat gebeurt er dan? Ga je dan het bos in om data en herinneringen op te halen uit jouw boom? Dit klinkt abstract. Zo’n project zet je aan het denken. Je kunt er meer over lezen op de website van Grow Your Own Cloud.” 

Wat zou je mij en collega’s nog mee willen geven? 

“De slimme stad kan ons veel brengen. Met data kun je een nieuw perspectief op een vraagstuk krijgen dat je daarvoor nog niet had. Data kan inzichten geven die ook tot nieuwe vragen kunnen leiden. Het biedt kansen om hierover in gesprek te gaan. 1 ding is zeker: we kunnen en moeten sámen de stad (slimmer) maken.”

Hoort bij het thema