Wat we over duidelijke communicatie kunnen leren van de zorg
Wat wordt er gedaan om medische taal in de zorg begrijpelijker te maken? En wat kunnen wij daar bij de overheid van leren? Over deze vragen hadden we het met Ulrike Burki van de Taalunie en Sam van Kreel van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) tijdens de Direct Duidelijk Tour.
De cijfers liegen er niet om: zo’n 30% van de volwassenen in ons land vindt het lastig of zelfs onmogelijk om medische informatie goed te begrijpen. Bijsluiters van medicijnen bijvoorbeeld. Maar ook folders die je ziet bij de huisarts in het rek of instructies van de fysiotherapeut.
Dat half of helemaal verkeerd begrijpen van medische informatie kan gevaarlijk zijn. Levensgevaarlijk zelfs. Daarom is er binnen de zorggemeenschap steeds meer aandacht voor het gebruik van duidelijke en heldere taal.
Injectie voor taal
Als beleidsadviseur van de Taalunie zet Ulrike zich in voor begrijpelijke medische communicatie. Ze is een van de auteurs van het rapport Injectie voor taal, dat in kaart brengt welke initiatieven in Nederland en Vlaanderen worden genomen om medische communicatie toegankelijker te maken.
“Wat heel sterk uit ons rapport blijkt, is dat er al enorm veel gebeurt”, begint Ulrike. “Er bestaan ontzettend veel initiatieven om zorgcommunicatie toegankelijker te maken. En er worden enorm veel materialen ontwikkeld om daarbij te helpen. Ik denk ook dat het zijn vruchten begint af te werpen.” “Maar,” nuanceert Ulrike: “Er is nog weinig uitwisseling. Verschillende partijen weten elkaar niet altijd te vinden.”
Het is belangrijk om verschillende expertises samen te brengen, vindt Ulrike. “Dus samenwerken met inhoudelijke experts, communicatie-experts en met de doelgroep natuurlijk. Die uitwisseling is enorm belangrijk.”
Elkaar opzoeken is erg belangrijk
Sam werkt bij het team geneesmiddelengebruik van het CBG. Hij heeft de taak om de leesbaarheid, begrijpelijkheid en toegankelijkheid van medicijninformatie te verbeteren. Ook hij denkt dat uitwisselen van informatie en elkaar opzoeken erg belangrijk is. “Binnen het CBG zijn we ook lid van het Netwerk Patiënteninformatie.”
Het doel van dit netwerk is om betrouwbare en begrijpelijke informatie over medicijnen en vaccins te geven. Ook maakt het netwerk deze informatie makkelijk vindbaar. De informatie op de websites wordt gecontroleerd door wetenschappelijke experts. Daarnaast werken leden van het netwerk samen om informatie over medicijnen en vaccins begrijpelijk te maken voor iedereen. Sam: “Daarin zoeken we elkaar op en maken we gebruik van elkaars expertises.”
Simpeler maken én inhoud behouden
Volgens Sam kunnen we veel leren van de zorg als het op begrijpelijke taal aankomt. “Wij noemen in ieder geval als doel het ‘B1- taalniveau’. Het merendeel van de doelgroep begrijpt dit. Het is wel een uitdaging met medisch inhoudelijke informatie. Je moet een fijn onderscheid hebben in wel simpeler maken, maar toch de inhoud behouden. Heel veel simplificeren kan ervoor zorgen dat de inhoud verloren gaat.”
Meer info over B1? Lees het in ons (online)boek Direct geleerd, duidelijk gedaan.
Toolkit en inspiratiegids
In samenwerking met landelijk expertisecentrum Pharos is er een toolkit voor een begrijpelijke bijsluiter ontwikkeld. Sam: “Daarin staan ook een patiëntvriendelijke termenlijst en geteste voorbeeldzinnen voor op een bijsluiter. Dus iets wat vaak van toepassing is voor een geneesmiddel.”
Ulrike heeft met de Taalunie gewerkt aan een inspiratiegids voor goede medische informatie. “Verschillende materialen vragen natuurlijk verschillende aanpakken”, legt Ulrike uit. “Wij willen zeker niet voorschrijven wat iedereen moet doen, maar we denken wel dat de stappen in deze gids een goede werkwijze vormen.”
De stappen:
- Onderzoek welke materialen al bestaan en bouw daarop voort.
- Werk samen met deskundigen en betrokkenen.
- Toets het materiaal vooraf in de praktijk.
- Publiceer en introduceer het materiaal in de praktijk.
- Ontwikkel strategieën om de materialen up-to-date te houden.
Bekijk de stappen met toelichting en verwijzingen op de website van Taalunie.
Verplaats je in de doelgroep
Zoals altijd, sluiten we de Direct Duidelijk Tour af met een gouden tip. Die van Sam: verplaats je in de doelgroep. “Wij hebben best veel materialen gemaakt, zoals voor COVID-19. Ook een patiëntvriendelijke termenlijst. Deze hebben we getest bij de doelgroep. En daaruit komen soms echt verrassende resultaten, waarvan je achteraf denkt: dit is inderdaad echt een stuk begrijpelijker.”
Ulrike kan zich hier helemaal in vinden. “Ik denk inderdaad dat het gaat over empathie voor de doelgroep. En echt de doelgroep er actief bij betrekken. Maar ook over oog hebben voor de diversiteit van de doelgroep en wat iemand nodig heeft op een bepaald moment. Ik denk dat daar een echte sleutel ligt.”
Het maakt daarbij volgens Ulrike niet uit dat je als arts, apotheker of zorgverlener iemand voor je hebt. Of als communicatiemedewerker in een andere sector. “Je probeert altijd als gesprekspartner in te schatten waar de ander behoefte aan heeft. Hoe kan ik de boodschap duidelijk maken op een manier die empathisch én duidelijk is?”
Benieuwd naar meer informatie? Bekijk het webinar Dit kunnen we leren van de zorg.