Masterclass Design Thinking deel 4: ideate

In dit deel laten we zien hoe belangrijk het is om het probleem te herformuleren, zodat je goed bent voorbereid op een succesvolle ideation fase en het ‘juiste’ probleem oplost: je kijkt terug op jouw oorspronkelijke probleemdefinitie en dan zul je misschien zien dat die definitie is veranderd als gevolg van de uitvoering van het onderzoek en het bekijken van de inzichten uit bijvoorbeeld een klantreis. Je beschikt nu over bewijs en een goed begrip van de eigenlijke pijnpunten en kunt ze gaan oplossen.

Onze favoriete methoden voor herformuleren tijdens deze fase zijn ‘Hoe kunnen we…’-vragen.

The Harvard Business Review noemde HKW-vragen het geheim van de beste vernieuwers. Door een vraag op deze manier te “verbouwen”, gaan we in het groot denken. Heel bewust bevat de zin niet de woorden gaan (‘Stel dat we iets nu nog niet gaan doen, maar morgen wel?), moeten of doen. De reden is simpel: als we de ideatiefase ingaan, MOETEN we gewoon aannemen dat er GEEN beperkingen zijn. Het ‘we’ in de ‘Hoe kunnen we’-vragen spoort ook aan tot creatief samenwerken. Zorg ervoor dat je géén oplossing in jouw HKW-vragen opneemt! Als Apple zichzelf had afgevraagd ‘Hoe zouden we een betere muziekspeler kunnen maken?’, dan zouden ze niet op de iPod zijn gekomen. In plaats daarvan vroegen ze zich af: ‘Hoe zouden we mensen méér van muziek kunnen laten genieten?’

Aan de slag met “How might we …” of “Hoe kunnen we …” vragen

Allereerst: Bedenk ze los van elkaar en kies een vraag uit die overtuigend is: een groots en visionair idee dat een snaar raakt (emotie oproept 🙂

De Harvard Business Review noemt “How Might We questions” zoals eerder gezegd de geheime zin van innovators. Deze zin bevat heel bewust geen woorden als moeten of willen, omdat het in deze fase heel belangrijk is om grenzeloos te kunnen denken. Ook is het “wij” perspectief hierin belangrijk omdat innovatie een kwestie is van co-creatie.

1. Kijk naar de eerder opgedane inzichten.
2. Probeer deze te herformuleren door met “Hoe kunnen we” te beginnen als vraag.
3. Het doel van deze werkvorm is om kansen te vinden, dus je ontwikkelt meerdere vragen bij deze opdracht. Probeer ongeveer tien vragen per persoon te formuleren en kies de vier beste uit.
4. Let er op dat er geen enkele oplossingen in je vragen zitten. Die komen pas later.
5. Het kan helpen om metaforen op te nemen in de vragen. Bijvoorbeeld: “Hoe kunnen we het aanvragen van een paspoort net zo boeiend maken als een ritje in een achtbaan?”
6. Bekijk je HKW vragen kritisch en bekijk of deze een opening bieden voor meerdere oplossingen. Zo niet, verbreedt de vraag dan. De HKW vragen leiden zo tot meerdere uitkomsten die de basis gaan vormen voor jullie brainstorm.

Een risico is dat je HKW vraag te breed is. Zijn er dus zoveel antwoorden (die zelf ook vaag zijn) op de vraag, dan is het zaak deze specifieker te formuleren. Een goede HKW vraag is visionair en zorgt voor emotie bij degene die hem vraagt.

Tip: Schrijf een heleboel HKW vragen achter elkaar op en probeer met de formulering te spelen. Stel je voor wat voor ideeën er kunnen ontstaan als je dingen op een bepaalde manier formuleert. Krijg je daar inspiratie van? Biedt de vraag ruimte voor fantastische ideeën? Is het helder wat je vraag oproept? Als je dit niet zeker weet, test de vragen dan bij een collega of kennis. Daarnaast zijn er veel voorbeelden van fantastische HKW vragen online te vinden.

Ideation

Vragen compleet? Tijd voor de volgende stap: ideation. Het ideation proces is ontzettend leuk en voor de meeste mensen het punt waarop ze denken: “eindelijk mogen we met oplossingen aan de slag!”. Gebaseerd op goed onderzoek en sterke “Hoe kunnen we”-vragen, kan een gestructureerde ideation fase met de juiste mensen honderden ideeën opleveren. Het is in deze fase in eerste instantie belangrijk om je te richten op kwantiteit in plaats van kwaliteit. Sta open voor nieuwe ideeën, veroordeel je eigen ideeën en die van anderen niet en bouw positief verder op elkaars input. Het zijn vaak de wildste ideeën die visionaire concepten mogelijk maken.

Kijk terug: Masterclass Margo van der Wolf

Hieronder staat de opname van de derde online masterclass van Margo van der Wolf.  Zij neemt je in 60 minuten mee in de ideation fase.

Een methode die je tijdens de ideation fase kan gebruiken: de Dark Side

Deze manier van werken zorgt voor energie, focus en kwantiteit. Stuk voor stuk belangrijke elementen. Deze methode is een omgekeerde brainstorm die je eerst laat nadenken over alles wat je niet wilt als inspiratie voor alles wat je wel wilt.

Hoe ga je te werk?

Schrijf je “hoe kunnen we…” vraag bovenaan. Verdeel een vlak in 2 delen: links en rechts. Start links met de omgekeerde “hoe kunnen we…” vraag. Als voorbeeld: “hoe kunnen we van Groningen de meest leefbare stad van Nederland maken?” wordt: “hoe kunnen we van Groningen en onleefbare stad maken?” De antwoorden op die vraag vul je links in. Neem 15 minuten om zoveel mogelijk antwoorden te formuleren.

Nu de linkerkant vol staat, stap je over op rechts: alles wat je wel wilt. De linkerhelft vormt daarbij de inspiratie. Dus als mogelijk antwoord: ‘nooit meer vuilnis ophalen’ kan een mogelijke oplossing hebben waarbij automatisch een signaal volgt op een vuilniszak aan de weg naar een ophaalrobot. Let op: draai de negatieve oplossing niet simpelweg om.

Ga net zolang door totdat de rechterkant voor alles een goed alternatief heeft en prioriteer deze dan met een methode naar keuze. Klaar? Dit is het vertrekpunt voor het verder uitwerken van mogelijke concepten en oplossingsrichtingen.

Een methode die je tijdens de ideation fase kan gebruiken: de Creative Matrix 

Hoewel een volledig vrije brainstorm leuk kan klinken, zorgt een gestructureerde aanpak er vaak voor dat ieder teamlid meerdere ideeën kan genereren. Het klinkt misschien tegenstrijdig om structuur in te bouwen in een creatief proces, maar toch zorgt dit vaak voor de beste uitkomsten. Een creative matrix is een snelle manier om met een klein groepje mensen meer dan honderd ideeën te bedenken in ongeveer een half uur. Zoals de naam al aangeeft werk je in een matrix op de grenzen en raakvlakken van 2 elementen. Je combineert daarmee bijvoorbeeld een specifieke gebruiker of een HKW-vraag met een technologie.

Hoe ga je te werk?

Ontwerp een raster met 5 kolommen en even zoveel rijen. In de bovenste (horizontale) rij bepaal je de categorieën die van belang zijn voor hetgeen je ontwerpt. Denk aan doelgroepen en soorten gebruikers. In de verticale kolom (links) kies je voor de belangrijkste kenmerken van hetgeen je ontwerpt. Denk aan bruikbaarheid, veiligheid, gemak, prijs, toegankelijkheid, etc. Kies voor de 5 belangrijkste kenmerken.

Vul vervolgens voor elk vak in het raster de mogelijkheden in met het kenmerk en de gebruiker in het achterhoofd. Als voorbeeld bij het ontwerpen van een nieuwe dienst voor het ophalen van afval: wat is voor een oudere inwoner belangrijk bij het kenmerk van veiligheid? Als alle vakken gevuld zijn wordt er gestemd met een methode naar keuze om te kijken welke ideeën en oplossingsrichtingen in de ogen van het team het meest kansrijk zijn.

Een methode die je tijdens de ideation fase kan gebruiken: de concept poster

Een concept poster is een framework dat helpt om een idee te verfijnen door belangrijke vragen te stellen. Deze wordt vaak toegepast in een later stadium als de belangrijkste kenmerken van de oplossing (in de ogen van het team) in beeld zijn en meer gedetailleerd uitgewerkt moeten worden.

Denk bij een concept poster aan 1 visuele weergave die zichzelf volledig moet uitleggen zonder toelichting. De volgende vragen dienen als inspiratie, maak ze op maat voor het probleem waar jij aan werkt:

• Wat is het probleem dat je probeert op te lossen?
• Voor wie?
• Kan je laten zien hoe het werkt?
• Op welke potentiële uitdagingen zul je stuiten?
• Hoe ga je je idee noemen?

Al die informatie in één oogopslag is een perfect middel om mee te nemen naar de eerste sessie met jouw stakeholders, om met ze te communiceren en om feedback op een idee te krijgen.

Een goed alternatief voor een compleet beeld van het probleem en de oplossing kan je ontwikkelen met het Business Model Canvas (BMC). Het BMC werd ontwikkeld door Alex Osterwalder en is een open source-instrument. Deze methode dwingt je door middel van thema’s en onderwerpen op een meer zakelijke manier te kijken naar je idee dan bij de hierboven beschreven concept poster.