Inclusief denken en doen: hoe doe je dat nu écht? (Direct Duidelijk Tour)

Type Video Direct Duidelijk Tour

Heb je het webinar 'Inclusief denken en doen: hoe doe je dat nu écht?' gemist? Of was je erbij, maar wil je graag bepaalde stukken terugkijken? Bekijk hier de opname, lees de samenvatting en vind handige linkjes.

In dit webinar ging presentator Lodewijk van Noort in gesprek met:

Shervin Nekuee, Adviseur Diversiteit & Inclusie bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Saskia Soekhoe-Datadin, Strategisch adviseur Inclusie bij het ministerie van Algemene Zaken
Imke Verburg, Programmamaker Diversiteit & Inclusie, secretaris Expertcommissie D&I en strateeg Utrecht voor iedereen bij de gemeente Utrecht
Frank Peeters, Social service designer bij theRevolution

Shervin Nekuee, Saskia Soekhoe-Datadin en presentator Lodewijk van Noort aan tafel bij de Direct Duidelijk Tour.

Samenvatting: Inclusief denken en doen: hoe doe je dat nu écht?

Met inclusie bedoelen we dat iedereen mee kan doen. Zowel Shervin als Saskia denken dat inclusie begint bij kijken in de spiegel. Shervin: “Mijn grootste drijfveer is om de samenleving van de toekomst klaar te maken voor mensen van vandaag. Want wat wel duidelijk is, is dat we, zeker bij de rijksoverheid, veel meer moeten luisteren naar mensen. En kijken naar de verscheidenheid die deze samenleving heeft. Daarin lopen we achter. En er is hart voor nodig om daar verandering in te brengen.”

Saskia: “Inclusie begint met in de spiegel kijken. Dat is heel belangrijk, want we vergeten vaak dat we allereerst mensen zijn. En ik denk dat daarin nog heel veel kracht schuilt, als we dat durven in te brengen voor de opgave van inclusieve communicatie. En dat we daarmee veel meer impact kunnen maken.”

Inclusie: 3 basisprincipes

Wat is er eigenlijk nodig voor meer inclusie. Shervin, van huis uit organisatiesocioloog, vat het samen in 3 basisprincipes:

Veiligheid: Het gevoel hebben dat je in je waarde wordt gelaten.
Moedig en bemoedigend: Authentiek kunnen en willen zijn.
Creativiteit: Vanuit ieders authenticiteit en perspectieven tot gezamenlijke oplossingen en inzichten komen.

Inclusieve communicatie

Ook inclusieve communicatie is een duidelijk af te bakenen begrip. Hiervoor haalt Saskia de definitie aan van Hanan Challouki, expert op het gebied van inclusieve communicatie:

‘Communicatie die zoveel mogelijk mensen probeert te bereiken en te betrekken, waarbij toegankelijkheid, herkenning en begrip worden nagestreefd en waarvan het resultaat leidt tot positieve communicatie, vrij van stereotypen.’

Vooral de begrippen ‘bereikbaarheid’, ‘toegankelijkheid’, ‘herkenbaarheid’ en ‘begrijpelijkheid’ zijn hierin belangrijk, vindt Saskia. “Ik denk dat deze elementen je echt kunnen helpen om inclusie heel praktisch te maken en dat je ergens kunt beginnen.” Niet geheel toevallig komen deze 4 begrippen aardig overeen met die in de nieuwe ISO-standaard voor duidelijke taal. Eerder was er al een webinar over deze ISO-standaard in de Direct Duidelijk Tour.

Onderzoek naar een inclusieve grondhouding

Tot zover de theorie over inclusie, maar… hoe dan? Frank was online te gast in dit webinar, om te vertellen over het ontwerpend onderzoek naar inclusief denken en doen. Doel van dit onderzoek: inzicht krijgen in de ‘inclusieve grondhouding’ van mensen die bij de overheid werken. En ze helpen om een houding aan te nemen die inclusiever denken en doen makkelijker maakt.

Het eerste onderdeel was dus het ontwerpend onderzoek. Het vervolg wordt nu volop ontwikkeld: de toolbox ‘Train je inclusieve houding’. Dit is een hulpmiddel om allereerst zelf in de spiegel te kijken. De toolbox is gevuld met gezamenlijke oefeningen en verschillende ‘karakters’ waar je jezelf en collega’s onder kunt scharen. En ‘hulpstukken’ die je kunt inzetten om het gesprek binnen je organisatie aan te gaan.

Terug naar de 3 basisprincipes die Shervin noemde: veiligheid, moed/bemoedigend en creativiteit. Wat is hiervoor nodig? Als leestips noemt Shervin het boek Conflict eren en het artikel Racisme bij Buitenlandse Zaken past in hardnekkig patroon. “Binnen een organisatie begint inclusie bij inclusief leiderschap. Dit is leiderschap dat ervoor zorgt dat veiligheid, authenticiteit en creativiteit tot hun recht komen. Zoiets is als autorijden: je leert het door te doen.”

Wie bereiken we als overheid nu niet?

Inclusie op de werkvloer gaat ook over inclusieve communicatie. Dat begint al bij de kanaalkeuze, legt Saskia uit: “We hebben 2 keer een literatuurstudie gedaan naar: wie zijn nu de mensen die we niet kunnen bereiken? Dan heb je het over bijvoorbeeld de ruim 1 miljoen mensen die geen computer, laptop of internet hebben.”

Iets anders wat uit de studie kwam, is dat zo’n 2,4 miljoen mensen niet kijken of luisteren naar Nederlandse radio en tv. Terwijl overheidscampagnes vaak juist op radio en tv zijn gericht. “Heel veel feiten en cijfers hebben we verzameld in een verkenning op Communicatierijk.nl. Deze verkenning is een goed startpunt voor het gesprek over inclusieve communicatie.”

Met inclusie aan de slag gaan

Wat Saskia betreft is het belangrijk om gewoon concreet met inclusie aan de slag te gaan. Bijvoorbeeld in het leernetwerk Inclusieve communicatie op Communicatierijk.nl. Hierin kun je kennis en ervaringen uitwisselen. Als registreren niet lukt, mail dan naar AZ-Inclusie@minaz.nl.

Ook is er een ervaringsworkshop ‘Inclusie, stap in de schoenen van een ander’, over inclusieve publiekscommunicatie en het belang van diversiteit en inclusie op de werkvloer. En wat de inhoud van je boodschap betreft: de Dienst Publiek en Communicatie (DPC), waar Saskia werkt, biedt kosteloos testpanels aan om te testen met ex-laaggeletterden.

Ook de beeldkeuze is belangrijk bij inclusieve communicatie. Het gaat om representatie; om échte beelden. Saskia: “Herkenning gaat ook over identificatie in een situatie. Bijvoorbeeld: als ik een beeld van een witte moeder zie, dan herken ik me daar meteen in, ook al ben ik zelf niet wit. Ik hoef dus niet per se een moeder van kleur te zien om toch mezelf te herkennen in een beeld.”

Verantwoordelijkheid van iedereen

Shervin en Saskia werken bij de rijksoverheid. Imke was online te gast en werkt bij de gemeente Utrecht, wat een heel andere organisatie is. Hoe werkt deze gemeente aan diversiteit en inclusie? “We hebben de beleidsnota ‘Tot je recht komen‘. Wat daar zo mooi aan is, is dat deze nota met collega’s, én met heel veel bewoners en partners in de stad is gemaakt.”

Imke gaat verder: “Diversiteit en inclusie is een verantwoordelijkheid van iedereen in de organisatie. Dus iedere afdeling in de gemeente, moet hier ook een expliciet doel opstellen.”

Laaghangend fruit

Er kwamen veel kijkersvragen over tekorten op de arbeidsmarkt en dan ook nog divers willen zijn. Hoe gaat Utrecht daarmee om? “We hebben een vorm van inclusieve interviews, waarbij je dus consequent dezelfde vragen stelt. Zodat je je eigen onbewuste vooroordelen veel minder laat meewegen.”

Doelstellingen op het gebied van diversiteit en inclusie zijn bij de gemeente Utrecht dus heel erg per team vastgesteld. Maar hoe maak je zo’n doelstelling? Visies en nota’s klinken mooi, maar wat betekent het voor de praktijk? Begin bij laaghangend fruit, tipt Saskia. “Vraag je af over welke producten of diensten jouw afdeling gaat. En vraag jezelf af: welk deel daarvan kan inclusiever?”

Liefdevolle blik

Inclusie is in ieder geval niet iets wat je ‘even oppakt’. Er is een lange adem voor nodig, want niet iedereen staat hetzelfde tegenover dit onderwerp. Kijk er in ieder geval liefdevol naar, vindt Shervin: “We leven in een geweldige democratische samenleving, met heel hoge welvaart. We zijn gezegend met deze samenleving. Dat heeft alles te maken met onze instituties die hun werk heel goed hebben gedaan en nu toe zijn aan verandering, om dat werk goed te blijven doen. Ik kijk dus met een liefdevolle blik, ook naar mijn eigen organisatie.”

En als overheid moeten we realistisch zijn: inclusie is het nastreven waard, maar we kunnen er niet altijd voor iedereen zijn. Saskia: “Ik ben er altijd wel vóór, maar ik realiseer me tegelijkertijd dat het gewoon een moeilijke opgave is. Dus als we er voor iedereen zijn, begin dan kleiner, begin dan bij degene die je wil bereiken bij de opgave waar je voor staat. En kijk dan binnen die groep mensen of je iedereen hebt. Hopelijk krijg je dan, als je alles bij elkaar optelt, wel iedereen.”

Gouden tips

Shervin: “Mijn tip is een heel oud gezegde: ‘Ken uzelve’. Dat geldt niet alleen voor jouzelf als individu, maar ook voor de organisatie waarin je werkt.”
Saskia: “Ik geloof dat inclusie meer waarde krijgt als je weet wie je bent en dat durft in te zetten. Want we hebben allemaal de macht om verschil te maken. Ik geloof ook heel erg dat het helpt om gevoelens van uitgesloten worden in te brengen. En als je dat nooit hebt ervaren, zijn er tal van mogelijkheden om in gesprek te komen met mensen die dat wel hebben ervaren. We hebben ook onze mond vol van contact bij de overheid. Maar durf je als overheid ook echt die verbinding met de ander te maken?”

Links die gedeeld zijn tijdens het webinar en in de chat

Tips van de gasten

Tips van Gebruiker Centraal

Wat vond jij van deze aflevering? We horen het graag via gebruikercentraal.nl/tips!