Direct duidelijk over de Tweede Kamerverkiezingen (Direct Duidelijk Tour)

Type Video Direct Duidelijk Tour

Op 17 maart 2021 zijn de Tweede Kamerverkiezingen. Hoe informeer je inwoners over de verkiezingen en over hoe je kunt stemmen, zeker in coronatijd? Hoe zorg je dat de informatie die je geeft goed te begrijpen is voor iedereen?

In dit webinar ging onze presentator Renata Verloop in gesprek met:

Denise Coenegracht van de VNG
Eelco Hosman, ervaringsdeskundige bij de vereniging LFB

Over Denise Coenegracht en Eelco Hosman

Denise Coenegracht werkt voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Een van haar taken is het uitvoeren van het Actieplan Toegankelijk Stemmen. Sommige groepen mensen hebben – door uiteenlopende oorzaken – moeite met stemmen. Het actieplan van de VNG is bedoeld om deze groepen te helpen makkelijker te kunnen stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen. Denise legt uit wat het actieplan inhoudt en hoe jij dit zelf kunt gebruiken.

Eelco Hosman heeft een visuele beperking en is ervaringsdeskundige bij de Vereniging LFB, een landelijke belangenvereniging door en voor mensen met een verstandelijke beperking. Hij vertelt vanuit zijn eigen ervaring waar hij tegenaan loopt als hij gaat stemmen.

Lees het vraag-antwoordverslag met Eelco en Denise

Overzicht belangrijke links

Toegankelijk stemmen:

Online hulpmiddelen van Optimaal Digitaal:

Tips:

Vraag-antwoordverslag Denise Coenegracht en Eelco Hosman

Lees hier de vragen en antwoorden uit het gesprek met Denise en Eelco. Had jij vooraf een vraag gesteld? Of als deelnemer live tijdens de chat? Ook veel kijkersvragen vind je terug in dit vraag-antwoordverslag.

Vragen en antwoorden

We beginnen dit webinar met een boodschap van Henk van Dijkhuizen, vicevoorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB).

Welkom Eelco, wil jij je aan de kijkers voorstellen?

Goedemorgen, ik ben Eelco Hosman en heb een visuele beperking. Ik ben bijna blind. Ik werk bij de vereniging LFB, een belangenorganisatie voor en door mensen met een verstandelijke beperking.

Wij hebben jou gevraagd iets te vertellen over jouw ervaringen met verkiezingen. Wat kun je ons vertellen over hoe dit is gegaan?

Eelco: je krijgt eerst post, maar die kan ik niet goed lezen, dus daarbij moet iemand anders me helpen. Daarom zoek ik met mijn computer met spraak en braille op internet informatie op. Daarna moet je naar het stembureau, maar daar moet je afwachten of je met je begeleider het stemhokje in mag. Het is 1 keer gebeurd dat ze me weigerden. Er zat toen een dame die de regels niet kende. Maar meestal mag je met zijn tweeën het hokje in en kan de persoon die mij helpt voor mij mijn keuze aankruisen.

Het is dus belangrijk dat iedereen die bij een stembureau werkt, goed weet wat de bedoeling is. Wat hebben jullie toen gedaan?

Eelco: mijn begeleider is naar de gemeente gegaan en die heeft gezegd dat ze ons de volgende keer wel moest toelaten.

Merk jij dat het de afgelopen jaren beter gaat met het toegankelijk maken van de verkiezingen?

Eelco: ja. Ze doen hun best om de mensen die moeite hebben, toch te betrekken. En de verkiezingsprogramma’s zijn ingewikkeld, maar er zijn een paar politieke partijen die een eenvoudigere versie proberen te maken.

Wat is voor jou nu het allerbelangrijkste, Eelco?

Eelco: dat de informatie duidelijk is, en ook dat de stembureauleden weten hoe ze moeten omgaan met een beperking.

En wat is jouw tip aan de kijker vandaag?

Eelco: om gewoon diegene te helpen op een goede manier en goed te kijken naar de situatie. Iemand bij het stembureau kan kijken naar de dingen niet kunnen, maar er zijn ook dingen die wél kunnen.

Dan gaan we nu naar Denise Coenegracht. Goedemorgen Denise, fijn dat je er bent. Wil je vertellen wie je bent en wat je doet bij de VNG?

Denise: jazeker! Mijn naam is Denise Coenegracht en ik werk bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) voor het project ‘Iedereen doet mee’. Hiermee ondersteunen we gemeenten bij de implementatie van het VN-verdrag Handicap. Dit gaat over de rechten van mensen met een beperking. Dit kan heel breed worden opgevat: het gaat niet alleen over mensen die in een rolstoel zitten, maar ook over mensen met bijvoorbeeld een psychische beperking, met een verstandelijke beperking, mensen die blind of doof zijn of mensen die een chronische ziekte hebben.

Het VN-verdrag gaat dus niet alleen over de verkiezingen, maar meer over wat gemeenten daar überhaupt mee moeten doen?

Denise: precies, het verdrag gaat heel breed over de verplichting die gemeenten hebben om een lokale inclusieagenda te maken. Ze moeten lokaal inclusiebeleid maken dat over verschillende beleidsterreinen gaat. Maar de verkiezingen zijn hiervan een belangrijk aspect waarmee ik mij onder andere bezig houd: het zorgen dat de verkiezingen toegankelijk zijn voor iedereen.

Hoe is de VNG betrokken bij de verkiezingen en wat heeft de kijker daaraan?

Denise: de VNG heeft samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), de Kiesraad en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) het Actieplan Toegankelijk Stemmen opgesteld. Dit plan is specifiek gericht op de komende Tweede Kamerverkiezingen en heeft als doel te zorgen dat ook mensen die, om wat voor reden dan ook, een extra drempel ervaren bij het stemmen, gemakkelijk kunnen stemmen.

Hier zitten verschillende aspecten aan. Zo noemde Eelco al de politieke partijen; wij steunen ze om hun programma’s leesbaarder te maken. Al richten wij ons vanuit de VNG en samen met de NVVB vooral op gemeenten en op het faciliteren van het delen van goede voorbeelden, omdat we ook een netwerk zijn dat wil helpen bij het wiel niet steeds opnieuw uitvinden. Zo organiseerden we een digitale bijeenkomst over toegankelijk stemmen waar gemeenten kennis en ervaringen konden delen. Die bijeenkomst is terug te kijken op onze website.

En er is een Handreiking toegankelijk stemmen van de NVVB, waarin tips en voorbeelden staan over hoe je het stemlokaal kunt inrichten voor een specifieke doelgroep en daar ook goed over kunt communiceren. Verder staat er op het platform van de NVVB, waarvan alle burgerzakenmedewerkers in Nederland lid zijn, een pagina waar gemeenten kennis kunnen delen over toegankelijke verkiezingen en hoe je dit het beste kunt aanpakken.

Bekijk de websites en hulpmiddelen die Denise noemt:

Wat moet een gemeente minimaal verplicht doen en wat kun je als gemeente extra doen?

Denise: dat is een goede en belangrijke vraag. Vanuit de kieswet is er een aantal verplichtingen rondom toegankelijkheid en verkiezingen. Ze gaan vooral over de ligging en inrichting van de stemlokalen: die moeten zodanig zijn dat kiezers met een lichamelijke beperking hun stem zoveel mogelijk zelfstandig kunnen uitbrengen. Hiervoor bestaat in de Verkiezingentoolkit van het ministerie van BZK de online checklist Toegankelijkheid. Deze checklist gaat vooral over het gebouw en over toegang tot het gebouw, en niet zozeer over het stemproces en de communicatie vooraf. Ook is het vooral gericht op mensen met lichamelijke beperkingen.

Bekijk de Verkiezingentoolkit en de checklist Toegankelijkheid:

In de toolkit vind je onder andere communicatiemateriaal per doelgroep, inclusief de ‘reguliere’ communicatiemiddelen. Wil je graag op de hoogte blijven van alle middelen? Meld je dan aan voor de speciale nieuwsbrief die gericht is op de communicatie rondom de verkiezingen. Laat je collega Burgerzaken of je projectleider Verkiezingen een e-mail sturen naar postbus.verkiezingen@minbzk.nl, met daarin jouw (mailadres)gegevens.

Het Actieplan Toegankelijk Stemmen, waaraan de VNG en dus ook gemeenten zich hebben gecommitteerd, gaat een stapje verder en denkt wat breder, bijvoorbeeld aan de behoeften van mensen met verstandelijke beperkingen. Daarnaast kijkt dit actieplan verder dan de toegankelijkheid van het gebouw en gaat het ook over begrijpelijke communicatie in taal, dat iedereen de taal begrijpt. Hieronder valt ook het hebben van een stemlokaal waar iemand met een visuele beperking met behulp van een stemmal en audiobox zelfstandig zijn stem kan uitbrengen. Dit zijn extra zaken die gemeenten belangrijk vinden en waarnaar ze willen kijken om verder te focussen dan alleen binnen dat nauwe kader. Zodat echt iedereen in de gemeente in staat is zijn stem uit te brengen.

Merk je dat gemeenten actiever met toegankelijkheid bezig zijn? Krijgen jullie er meer vragen over of zie je dat gemeenten het meer oppakken?

Denise: ja, gemeenten zijn er veel mee bezig. Verkiezingen is nu sowieso een groot onderwerp. Door corona moeten gemeenten de zaken vaak net iets anders aanpakken. Zo moeten zij nieuwe teksten maken om te communiceren en voor de website. We merken dat veel gemeenten dit zien als een moment om meteen beter na te denken over hoe zij het ook toegankelijker en begrijpelijker voor iederéén kunnen maken, nu ze er toch mee bezig zijn.

Voor de stemmal en de audiobox bijvoorbeeld, waarmee ook mensen die blind of slechtziend zijn zelfstandig kunnen stemmen, neemt de interesse toe, dus je merkt dat het leeft. Tegelijkertijd gebiedt de eerlijkheid ook te zeggen dat gemeenten heel druk zijn met de coronamaatregelen en hoe ze die moeten organiseren. Dit maakt het soms moeilijk te combineren, maar ondanks dat merken we dat veel gemeenten er actief mee bezig zijn.

Heb je zicht op waar mensen het meest tegenaan lopen? Wat vinden zij het lastigst te organiseren?

Denise: als een gemeente bijvoorbeeld een stemlokaal organiseert dat helemaal toegankelijk is voor doven en slechthorenden, zijn dit er vaak maar een paar of slechts 1. Die gemeente doet dan veel aan communicatie om te zorgen dat mensen dit weten en ernaartoe gaan, want veel mensen met een beperking verwachten niet dat er zo’n stemlokaal bestaat. De uitdaging is: hoe bereik je die inwoners en zorg je dat, als je zoiets zo mooi hebt ingericht, dit ook bekend is bij de mensen die er gebruik van kunnen maken?

Dus heb je iets goed geregeld, hoe laat je dit aan iedereen weten? Heb je daar tips voor?

Denise: het is niet eenvoudig om iedereen te bereiken, maar een goed begin is om dit soort zaken samen met je inwoners te ontwikkelen. Je kunt zelf als gemeente een stemmal en een audiobox kopen, maar je kunt ook met je inwoners met een beperking gaan praten en vragen waar zij behoefte aan hebben. Gemeenten zijn verplicht een lokale inclusieagenda te maken en daarvoor zijn ze ook verplicht om samen te werken met ervaringsdeskundige inwoners. Ben jij zelf bezig met verkiezingen? Er is vast een collega die al contact heeft met inwoners die bijvoorbeeld een beperking hebben. Het is handig om de bestaande lijntjes te gebruiken om het over verkiezingen te hebben, en zo een gesprek met deze mensen aan te gaan en te vragen: waaraan hebben jullie behoefte wat betreft de verkiezingen?

Online hulpmiddelen van Optimaal Digitaal die je hierbij kunnen helpen:

Kijkersvraag: Eelco, moet jouw begeleider een speciale brief bij zich hebben?

Eelco: nee, dit hoeft niet. Je moet toestemming vragen aan de man of vrouw van het stembureau. Vroeger ging automatisch je begeleider mee met het stemmen, maar tegenwoordig moet je bij het stembureau vragen: gaat u mee, of mag mijn begeleider mee?

Kijkersvraag: klopt het dat mensen met een verstandelijke beperking geen begeleider mogen meenemen? Waarom niet?

Denise: ja, dit klopt. Volgens de huidige wet mogen mensen met een lichamelijke beperking hulp krijgen in het stemhokje, maar mensen met een verstandelijke beperking niet. Dit heeft te maken met het risico op beïnvloeding. Omdat je vaak niet kunt zien of iemand een verstandelijke beperking heeft, zou het toestaan van hulp in het stemhokje bij een verstandelijke beperking er in de praktijk op neerkomen dat iedereen iemand kan meenemen in het stemhokje. Dat zou het risico dat mensen door anderen onder druk worden gezet om iets bepaalds te stemmen vergroten. Er wordt nu door het ministerie van BZK gewerkt aan een wetsvoorstel om hulp in het stemhokje voor mensen met een verstandelijke beperking wel mogelijk te maken, maar die hulp zou dan alleen mogen komen van stembureauleden, om het risico op beïnvloeding zo klein mogelijk te houden.

Kijkersvraag: bestaat er een duidelijke variant van formele documenten zoals de kiezerspas en de volmacht?

Denise: jazeker. Er is regelgeving over hoe de kiezerspas eruit moet zien. Die is dus moeilijk aan te passen. In het Actieplan Toegankelijk Stemmen staat ook een actiepunt dat gaat over het verbeteren van de uitleg over het stemmen aan kiezers. Daarin staat dat het ministerie van BZK een voorbeeldtekst in begrijpelijke taal zal maken. Daar zijn ze momenteel mee bezig, samen met een aantal organisaties van ervaringsdeskundigen, waaronder Ieder(in), de landelijke koepelorganisatie voor mensen met een beperking, Stichting Lezen en Schrijven en ASVZ, de zorgverlener die is gericht op mensen met een verstandelijke beperking.

BZK maakt een infographic die duidelijk maakt welke mogelijkheden kiezers bij deze Tweede Kamerverkiezing hebben om hun stem uit te brengen. In overleg met Stichting Lezen en Schrijven en Stichting Iederin wordt gekeken naar een variant van deze infographic, specifiek voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Daarnaast maakt BZK een speciale flyer met uitleg over verkiezingen en stemmen, speciaal gericht op mensen met een licht verstandelijke beperking. Die is bijna klaar en komt ook in de Verkiezingstoolkit op de website van BZK te staan.

Kijkersvraag: onze gemeente gaat proberen de kiezers zoveel mogelijk te spreiden. Heb je tips voor hoe we dit kunnen aanpakken?

Denise: dat is niet echt mijn expertisegebied. Maar het is goed om te weten dat er vóór de echte verkiezingsdag 2 dagen zijn, 15 en 16 maart, waarop kwetsbare personen alvast kunnen gaan stemmen. In principe kan dan iedereen gaan stemmen, want het is niet mogelijk om te zien wie kwetsbaar is of niet. Daar is geen register van, wat misschien maar goed is ook. Er komen vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken campagnes om te zorgen dat vooral kwetsbare mensen van die extra dagen gebruikmaken. Dat is al een manier om te spreiden. Bovendien hebben 70-plussers al de mogelijkheid om via brief te stemmen. Dit geldt alleen voor mensen die 70-plus zijn, en dus is niet voor andere kwetsbare groepen.

Staan er in het actieplan nog tips voor communicatie voor de groep ‘net nieuwe Nederlanders’?

Denise: het actieplan gaat daar niet specifiek op in. Dat kijkt vooral naar mensen die een beperking hebben. Wat er bijvoorbeeld wel in staat: gebruik beeldtaal. En beeldtaal is natuurlijk vrij universeel. Dus dat is iets wat je altijd kunt doen.

Denise, wat is jouw belangrijkste tip aan de kijker? Wat wil je ze vooral meegeven?

Denise: in deze tijd waarin ook coronamaatregelen spelen die meegewogen moeten worden, en waarin het organiseren van de verkiezingen druk en stressvol kan zijn, is het vooral goed om dat wat je toch al moet doen, vanaf het begin goed te doen. Je zult tóch moeten informeren over het stemmen, mét de nieuwe coronaregels erbij. Probeer dit vanaf het begin in begrijpelijke taal te doen. Gebruik plaatjes en gebruik bijvoorbeeld de materialen die het ministerie van BZK hiervoor samen met ervaringsdeskundigen ontwikkelt. Je weet dan dat ze door ervaringsdeskundigen gezien zijn. Laat, voor zover het kan, ook je inwoners vanaf het begin meekijken en zorg dat de informatie op je website toegankelijk is. Ook dit kun je laten checken door een paar inwoners die bijvoorbeeld blind zijn. Probeer dus echt vanaf het begin te kijken: bepaalde dingen moet je toch doen, doe ze dan vanaf het begin goed en zorg dat ze voor iedereen begrijpelijk, vindbaar en toegankelijk zijn.

Tips voor hulpmiddelen en informatieve websites van Denise: