Communi­ceren in meerdere talen: hoe en waarom? (Direct Duidelijk Tour)

Direct Duidelijk Tour

Heb je het webinar 'Communiceren in meerdere talen: hoe en waarom?' gemist? Of was je erbij, maar wil je graag bepaalde stukken terugkijken? Bekijk hier de opname, lees de samenvatting en vind handige linkjes.

In dit webinar ging presentator Lodewijk van Noort in gesprek met:

  • Maudy Gorisse-Rombouts, Trajectbegeleider en projectleider Jongeren Perspectief Fonds bij de gemeente Breda
  • Gerard de Jong, Meertaligheidscoördinator bij de gemeente Waadhoeke
  • Debby van den Berg, Kanaal- en middelenspecialist (English) bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO)

Samenvatting: Communi­ceren in meerdere talen: hoe en waarom?

Er is een vertaalbeleid vanuit de Rijksoverheid. Dit beleid gaat uit van ‘Niet vertalen, tenzij…’ En in de Handreiking risico- en crisiscommunicatie specifieke doelgroepen lees je dat ook buiten een crisissituatie vertalen wenselijk kan zijn. Juist om iedereen te bereiken.

In de handreiking staat bijvoorbeeld hoe je doelgroepen kunt helpen door juist wél vertalingen aan te bieden. Tips die daarbij worden genoemd zijn:

  • Gebruik duidelijke taal.
  • Biedt informatie ook in verschillende vormen aan. Dus via tekst, beeld video en spraak. Houd de filmpjes kort: 30 tot 60 seconden.
  • Zorg er voor dat specifieke doelgroepen zich herkennen in de situatie. Vermijd stereotypen.
Gerard de Jong, Maudy Gorisse-Rombouts en Debby van den Berg te gast aan tafel bij Lodewijk van Noort, bij de Direct Duidelijk Tour
v.l.n.r. Gerard, Maudy, presentator Lodewijk en Debby.

Wat het vertaalbeleid betreft: de gasten Maudy, Gerard en Debby  volgen dit beleid, maar vullen het wel op hun eigen manier in.

Debby: “Opdrachten die we binnenkrijgen van het ministerie van Buitenlandse Zaken moeten vaak in het Engels. Bovendien kijken we naar wat mensen op Google vanuit onze sites vertalen. Dat is voor ons een signaal van: hé, misschien moeten we dat wel vertalen.” Daarnaast kijkt de RVO naar wat op de site in het Engels wordt gezocht. Dat onderwerp wordt dan ook vaak vertaald.

Accenten per gemeente

Binnen de gemeente Waadhoeke is het grootste deel van de gemeentelijke website en de digitale dienstverlening in het Nederlands, aldus Gerard. “Wel proberen wij daar meer meertalige accenten in aan te brengen.” Engels gebruikt de gemeente vooral op heel specifieke onderwerpen die echt heel erg algemeen zijn. Daarnaast wordt er ook vertaald in het Fries en de twee streektalen van Waadhoeke: het Bildts en het Franekers. Maar dan wel slimmer dan voorheen. “We gaan niet meer alles in 4 talen vertalen. Dat is niet te doen.”

Ook in Breda is het vertaalbeleid van de Rijksoverheid de basis. Maudy: “Wat we merkten was dat door niet te vertalen juist heel veel mensen afvielen, omdat ze het niet begrepen en daardoor steeds weer terugkwamen.” Daarom is de gemeente nu voor jongeren aan het kijken hoe ze omgaan met het onderwerp schuldhulpverlening. Door goed naar de vertaalde brieven te kijken.

Ook maakt de gemeente Breda gebruik van een platform waarbij ze animaties kunnen inzetten. Ook andere gemeentes gebruiken deze video’s. Die video’s zijn opgeknipt in stukjes, die met ondertiteling in andere talen vertaald kunnen worden. In de duidelijk geschreven brieven verwijzen QR-codes naar deze video’s.

Controle van vertalingen

Om te controleren of de brieven goed vertaald zijn, schakelt Maudy het taalpanel in. “In het taalpanel zitten laaggeletterde Nederlanders met Nederlands als eerste taal. Maar ook mensen die een migratieachtergrond hebben en Nederlands als 2e taal hebben.” Het taalpanel controleert de taal van alle communicatiemiddelen die de gemeente aanbiedt.

RVO checkt de kwaliteit van vertalingen via dataonderzoek. Door formulieren te testen. En door te onderzoeken welke reis iemand in een andere taal afneemt. “De klantreis moet zo makkelijk mogelijk gemaakt worden.” Dit betekent dat ook de formulieren, de pop-up-berichtjes en notificaties vertaald moeten worden. “Soms is het niet mogelijk om de hele klantreis in het Engels aan te bieden. Dan zeggen we dat we overgaan ‘in Dutch’.”

Herkenning in vertalingen

Het is belangrijk dat specifieke doelgroepen zich moeten herkennen in de situatie. Dat gaat niet zomaar, ervaart Debby die zelf een Britse partner heeft. “Er komt van alles op je af als je net in Nederland komt wonen. Bedenk dat iemand die uit een ander land komt, ook echt heel andere dingen gewend is.”

1 op 1 vertalen doet de RVO daarom niet. En ook geen vertalingen met Google Translate. “Die houdt geen rekening met de culturele verschillen of de ingewikkelde woorden. Wij proberen echt een beetje extra informatie te geven.” Volgens Debby kunnen hulpmiddelen op het gebied van begrijpelijke taal en AI je zeker op weg helpen. “Maar voor het gevoel en het cultuurverschil zul je toch altijd een gespecialiseerde vertaler nodig hebben.”

Cultuurverschillen

En cultuurverschillen zijn er volop. Neem de Nederlandse directheid. Debby: “In het Engels gebruik je echt veel vaker woorden als please, my apologies, thank you. En ga je niet gelijk naar de kern.” In Nederland gebeurt dat wel. “Daarom zijn we onze stijlgids ook aan het uitbreiden met de tone of voice.”

Ook in Breda ervaren ze dat de culturele achtergrond soms heel anders is. Maudy: “In andere landen is het cultureel heel normaal dat ouders financieel bijdragen. En dan gaan wij als Nederlanders uitleggen dat je dat niet moet doen.” Dat moet je heel voorzichtig brengen. Daarom is de tijd nemen en persoonlijk contact maken enorm belangrijk.

Meertaligheid is rijkdom

In Waadhoeke benadrukken ze dat ze een meertalige gemeente hebben. Gerard: “Wij leggen op de website in bijvoorbeeld Fries en Bildts uit waarom we het belangrijk vinden dat die talen terugkomen op bepaalde pagina ‘s. Daarnaast leggen we uit dat die diversiteit en die meertaligheid een rijkdom is.”

De meertaligheid stopt niet bij de voordeur van het gemeentehuis. “Bij de entree geven we al mee: begin gewoon in je eigen taal.  Het is dan heel snel duidelijk dat iemand aan de balie of juist de klant zegt van: ik heb het liever in het Nederlands. Of we kunnen samen Fries spreken.”

Ook in Breda streven ze naar een laagdrempelige overheid. “Wij proberen altijd de weg van de jongeren te zoeken”, legt Maudy uit, “soms gaan we gewoon met de jongeren koffie drinken in het café. Om te laten zien dat we gewoon mensen zijn, in plaats van die ambtenaren.”

Maak het bespreekbaar

Het vertaalbeleid is duidelijk: Nederlands, tenzij, Maar is dat wel inclusief? Maudy: “Zolang je het bespreekbaar maakt en rekening houdt met de menselijke maat, kom je daar wel samen uit.” Zo gaat ze ook om met mensen die argwanend zijn tegenover de overheid. “We nemen de tijd voor hen en proberen hen te volgen in plaats van ons stramien te volgen.”

Om daaraan toe te voegen: “Als je weet dat het mensen zijn die niet snel naar jouw boodschap luisteren vanwege wantrouwen, dan zul je moeten kijken naar wat het beste kanaal is om hen te bereiken. Digitaal of niet digitaal.” Het heeft volgens Maudy ook gewoon te maken met “een positieve houding, een beetje empathie en inlevingsvermogen.”

Bewustzijn in organisatie

Net zo belangrijk als het meekrijgen van de inwoners, is je organisatie bewust maken van het belang van meertaligheid. Hoe doe je dat? Gerard: “Al bij de onboarding geven we mee: je komt te werken in een gemeente waar meertaligheid de standaard is. We vragen niet van iedereen dat je perfect Fries moet kunnen spreken of schrijven. Maar wees je er bewust van dat er meerdere talen zijn.”

Bij RVO wordt de organisatie meegenomen door te verwijzen naar data. Debby: “20% van de ondernemers in Nederland spreekt niet de Nederlandse taal. Dat is best een groot aantal. We kijken wat die mensen op klikken en naar zoeken. En dan bieden we de informatie in het Engels aan.”

Vervangen, weglaten of uitleggen

De videovraag kwam deze keer van Lotte Bloemendaal, bedrijfsjournalist bij Rijkswaterstaat: hoe gaan de gasten om met vakjargon?

Bij vakjargon in het Nederlands zijn er 3 keuzes: vervangen, weglaten of uitleggen. Dat is bij een vertaling niet anders. Debby: “Kun je er ook een ander woord voor gebruiken? Of kun je het weglaten? Dan doen we dat natuurlijk. Maar als het een woord is waar juist de hele regeling over gaat, dan leggen we dat woord uit.” Soms laat RVO het Nederlandse woord gewoon staan. Bijvoorbeeld omdat het typisch Nederlands is. Zoals ‘gezellig’. Of omdat het handig is als mensen dat woord leren. Zoals Belastingdienst en DigiD. “Zo sluiten we meteen aan bij het overheidsbeleid over vertalen.”

Gouden tips

  • Maudy: “Heb geduld, en laat zien dat je een mens bent in plaats van alleen een ambtenaar. En wees die andere overheid dan die je normaal gesproken zou zijn.”
  • Debby: “Vertaal nooit 1 op 1. Geef altijd extra informatie en uitleg, anders heb je niks aan de vertaling.”
  • Gerard: “Laat de verschillende talen zien en onthoud dat meertaligheid een rijkdom is. Zo kunnen we er voor de verschillende burgers zijn en kunnen zij zich in ons herkennen.”

Links die gedeeld zijn tijdens het webinar en in de chat

Algemene links over taal en vertalen

Uit het webinar

Vertalingen controleren en testen

Wat vond jij ervan?

Laat ons weten wat je van het onderwerp in dit webinar vond. Geef je mening via gebruikercentraal.nl/tips. We gaan kijken of er behoefte is om opvolging te geven aan dit onderwerp. Jouw feedback is dus waardevol!

Hoort bij de thema's

Hoort bij de community