Vervolgonderzoek naar begrijpelijk­heid overheids­teksten

Hoe begrijpelijk zijn de brieven en webteksten van de overheid? Is het de lezers wel duidelijk waarom ze een brief krijgen en wat ze moeten doen? De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Universiteit Utrecht (UU) doen in 2022 weer onderzoek naar de begrijpelijkheid van overheidsteksten.

Het onderzoek is een vervolg op de Monitor Begrijpelijke Overheidsteksten uit 2021. In 2021 keken de onderzoekers van de HAN en UU naar teksten die mensen onder ogen krijgen als ze hulp bij schulden zoeken of krijgen. Op verzoek van de Taalunie en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Direct Duidelijk) voeren de HAN en UU deze onderzoeken uit.

Teksten met grote gevolgen voor de ontvanger

Dit jaar gaan de teksten over 2 nieuwe thema’s. Teksten die grote gevolgen kunnen hebben voor de ontvangers als ze onduidelijk zijn. We verzamelen overheidsteksten (brieven, mails, webteksten, folders en overeenkomsten) rondom 2 thema’s die voor veel mensen belangrijk zijn:

1. Betalen aan de overheid
Voorbeelden hiervan zijn:

• verkeersboetes;
• waterschapsbelasting;
• afvalbelasting;
• wegenbelasting.

2. Zorgaanvragen bij de overheid
Voorbeelden hiervan zijn:

• aanvraag voor huishoudelijke hulp;
• aanvraag voor een doventolk;
• persoonsgebondenbudget (pgb);
• vervoer naar de dagbesteding.

Als mensen dit soort teksten niet goed begrijpen, heeft dat grote gevolgen.

Sterke emoties door onduidelijke teksten

Mischa Corsius, senior-onderzoeker van de HAN: “De overheid wil weten of de teksten begrijpelijk zijn voor mensen met verschillende opleidingsniveaus en achtergronden. Hiervoor toetsen we niet alleen de begrijpelijkheid van het taalgebruik. Maar ook of de lezers weten wat ze moeten doen na het lezen van de tekst.

Uit de vorige monitor bleek bijvoorbeeld dat onduidelijke teksten sterke emoties kunnen oproepen en zoveel stress geven dat lezers in paniek raken en daardoor niet goed lezen.”

3 methoden om de moeilijkheid te meten

De onderzoekers nemen voor elk van de 2 thema’s minstens 100 teksten onder de loep. Hierbij zetten ze een combinatie van 3 onderzoeksmethoden in:

1. De eerste methode is automatische tekstanalyse waarbij de computer het taalgebruik toetst en koppelt aan het opleidingsniveau van lezers.
2. Ten tweede onderzoekt een panel van tekstexperts de teksten met de Direct Duidelijk-schrijfwijzer op mogelijke problemen.
3. De derde methode is een lezersonderzoek met deelnemers met een verschillend opleidingsniveau.

Resultaten en wat het oplevert als jouw organisatie deelneemt aan het onderzoek

Medio 2022 worden de eerste resultaten verwacht. De organisaties die teksten aanleveren krijgen een objectief oordeel over de moeilijkheid van hun teksten. Dit is een goede basis om de teksten te verbeteren. Door deelname aan de monitor kunnen de organisaties bovendien van elkaars teksten leren.