Alkmaarders ont­werpen zelf hun stad

Geschreven door Esmeralde Marsman

In de blogreeks van Mensen maken de Stad ga ik, Esmeralde Marsman, in gesprek met mensen over de slimme stad. Ook met collega’s van verschillende gemeenten die zich bezig houden met dit onderwerp en daarbij samenwerken met bewoners. Hoe doen zij dit? Welke inzichten doen we al pratende op over de slimme stad? Hidde Kamst van de gemeente Den Haag vertelde dat Alkmaar op een bijzondere manier samenwerkt met haar inwoners. Daar wilde ik natuurlijk meer over weten. Dus ging ik in gesprek met collega’s van Alkmaar.

Dat gesprek had ik met Niek Hendriks, Jente Stel en Marcel Duijn. Niek is programmamanager voor Smart City Alkmaar. Jente en Marcel werken in het sociale domein van de gemeente aan data analyse en engineering, en werken nauw samen met Niek.

Kunnen jullie meer vertellen over de slimme stad Alkmaar?

“Er gebeuren mooie dingen in Alkmaar op het gebied van smart city. Daar kunnen we over vertellen, maar we kunnen het ook laten zien. Als je naar de datapagina van de website van de gemeente Alkmaar gaat, zie je dat we daar alle beschikbare data en cijfers over Alkmaar verzameld hebben. Denk aan bevolkingscijfers, maar ook data over energieverbruik of voortijdige schoolverlaters. Als je doorklikt, kun je ook naar de digitale tweeling van Alkmaar gaan, een 3D model van Alkmaar met allerlei data erop. Die data zijn belangrijk. Maar de verhalen daarachter zijn belangrijker. Die bouwen we samen met onze inwoners op.”

Wat bedoelen jullie daarmee?

“We hebben bijvoorbeeld de ontwikkelplannen van de gemeente op het 3D-model geplaatst. Zo kunnen inwoners niet alleen zien waar een nieuwe brug komt, maar laten we met de data in de digitale tweeling ook zien waarom die brug dáár wordt geplaatst. De digitale tweeling toont namelijk hoe druk het is op die locatie, waar nog capaciteit is, en waarom we de brug dus hier plaatsen. Zo richten we ons met de digitale tweeling op het verhaal dat we met data kunnen vertellen. En kunnen we daarover in gesprek met onze inwoners. Niet alleen op het vlak van gebiedsontwikkeling.”

Wat doen jullie dan nog meer?

“We vinden het belangrijk dat iedereen dezelfde informatiepositie heeft. Dus inwoners, ondernemers, medewerkers; echt iedereen. En iedereen heeft een eigen rol. De inwoners halen de data op in de eigen omgeving. Zij wonen er. Wij niet.

Een statische hittestress kaart van Alkmaar

Wij zorgen ervoor dat de data op de kaart komen. Kijk in de digitale tweeling op de website eens naar de milieusensoren. De blauwe puntjes zijn de data die de inwoners zélf aanleveren. Dit zijn hun eigen sensoren. Daarover straks meer. We zijn nu bezig om hier ‘hittekaarten’ van te maken en de data live uit te lezen. In een hittekaart, of ‘heatmap’, wordt data visueel gemaakt met kleuren.”

Hoe is dit betrekken van de inwoners ontstaan?

”We hebben Junior IoT. Dat is een technologiewerkplaats; een omgebouwde gele stadsbus. Daarin leren kinderen met techniek spelen. En daarin bouwen ze ook de sensoren. Op de website van Junior IoT vind je meer informatie. En we hebben daarnaast 7 inwonersverenigingen in de stad die een wijk of buurt vertegenwoordigen. Zij hebben zich aangesloten bij Junior IoT en maken hun wensen kenbaar, en leveren kennis en kunde. Vaak  zijn het ouderen die betrokken zijn bij de eigen wijk. Zowel de oudere als jongere inwoners bouwen zelf sensoren.”

Wat doen die sensoren precies?

Een door inwoners gebouwde milieusensor in Alkmaar

“De sensoren meten iedere 5 minuten heel accuraat het aantal decibel, de temperatuur, en gas- en luchtuitstoot. Ze meten dus van alles over de leefomgeving in Alkmaar. Meer dan 70 indicatoren. De burgers zorgen voor die metingen. Dat doen wij niet.

De inwoners breiden ieder jaar uit met 10 sensoren. Dat is in een raamovereenkomst overeen gekomen. Wij leveren de materialen. Zij bouwen zelf de sensoren. En we gaan nu kijken of we dat voor de hele regio kunnen doen. En of we het in productie kunnen zetten.

De inwoners zijn nu ook een Horizon-subsidie aan het aanvragen om het onderzoek door burgers verder uit te rollen, een Europese subsidie van vele miljoenen euro’s. In Alkmaar helpt de bibliotheek bij het schrijven van de subsidieaanvraag. Dit voorbeeld van de sensoren en het aanvragen van een Europese subsidie op eigen initiatief laten zien hoe actief onze inwoners zijn. Met die sensoren zijn inwoners in het verleden zelfs naar het RIVM gegaan. De sensoren zijn gekalibreerd op het hoogste niveau en daarmee onderzoekswaardig. Dat hebben ze zelf gedaan.”

Hoe blijven jullie aangehaakt met inwoners?

“We hebben een overkoepelend programma gericht op hoe we de stad Alkmaar en omliggende plaatsen kunnen digitaliseren. Wij zorgen dat de digitalisering van buiten een geheel wordt met de digitalisering van binnen. Om samen met bewoners aan de slag te kunnen, zijn we een Stadslab (een ontmoetingsnetwerk) gestart in de Bibliotheek van Alkmaar. Als we van de digitalisering een vloeiend geheel willen maken, zowel in de organisatie als in de samenleving, dan moeten we elkaar kunnen vinden. En we moeten elkaar versterken.

Smart City Alkmaar in actie tijdens de stadslab in de bibliotheek

We proberen nu de kaarten waar de data op staan beter toegankelijk te maken. Want veel mensen hebben moeite met het lezen van deze kaarten. Zo willen we kinderen via Minecraft education mee laten bouwen aan Alkmaar. Minecraft is een populair spel.

Ook willen we iedere donderdag en zaterdag in het Stadslab in de Bibliotheek aanwezig zijn. Daar organiseren we workshops en evenementen. Vooral op zaterdag zijn evenementen populair.“

Hebben jullie een voorbeeld van wat de Alkmaarders zélf met de data doen?

 “We hebben een muziekhal, Hal 25. Daar wordt rock- en metal-muziek gedraaid. De nabijgelegen woningen hadden last van geluidsoverlast en hebben een sensor bij ons aangevraagd. Met die sensor wilden ze het aantal decibel meten. De bewoners hebben de sensor zelf opgehangen. Met de eigenaar van Hal 25 hebben ze afgesproken dat de systemen worden aangepast aan de hand van de geluidssensor. Dus teveel lawaai betekent dat de muziek zachter moet. Inwoners hebben het probleem zelf opgelost met de eigenaar van Hal 25.”

Is jullie gemeenteraad ook zo actief met digitalisering bezig?

“Jazeker. Onlangs hadden we nog een raadsinformatie-bijeenkomst over innovatie. Daarin hadden we het over informatiebeveiliging en ethiek. Het is de rol van de gemeenteraad om ons te toetsen en vragen te stellen. En dat doet ze ook actief. Ze weet van de rol van de inwoners en zit regelmatig met hen samen om over sensoren te praten. Zo zaten we laatst met inwoners, raadsleden en ambtenaren in de JuniorIoT bus.”

Wat willen jullie tenslotte nog meegeven?

“Neem de tijd om iets op te bouwen met je inwoners. We zijn ooit gestart met een stagiair die bij Junior IoT langs ging en in kaart bracht hoeveel het kostte om een sensor zelf te bouwen. Dat leidde uiteindelijk tot een raamovereenkomst. Nu zijn we tweeëneenhalf jaar verder. De inwoners bouwen lekker door en wij hebben de gelegenheid om alles goed structureel in te regelen.

Ons plan daarbij: inwoners zijn de eigenaar. Inwoners kunnen het zelf regelen. Wij leveren de materialen. Wij doen ook geen onderzoek. Maar we geven inwoners het netwerk dat ze nodig hebben. Wij als gemeente zijn netwerkpartner in het geheel. Inmiddels is dit project integraal onderdeel van de gemeente. En we kunnen meer. Zo zijn we nu ook iets vergelijkbaars aan het opzetten met ondernemers. Maar het komt neer op het hebben van een plan en de tijd nemen om die uit te voeren.”

Hoort bij het thema